ABELLONENIA

30 de maio de 2011

O BEBEDOR DE RAKIA / CRITICAS VIII

O BEBEDOR DE RAKIA. NOVELA QUE FAI PENSAR.

Na crónica libresca da semana pasada reclamabamos máis atención á hora de observar/ter a literatura como unha fonte de saber. Entre todas as que hai, unha das máis importantes, como mínimo. E queremos agora lembralo porque a natureza da lectura que hoxe imos tratar convida tanto a iso como a todo o contrario. Convén lembralo hoxe e sempre. É preciso que o lector común nunca esqueza reclamar a literatura, decididamente, como unha indispensábel fonte de coñecemento. Dicimos que O bebedor de rakia se presta porque a novela de Xesús Manuel Marcos narra un caso en que unha personaxe, a protagonista, toca fonda logo de se ir afundindo, pouco a pouco, nun desamparo e soidade moi grandes, e sendo que xa non gozara de excesivo aprecio entre os máis achegados ou polo menos non visibelmente. De que lle serve isto á sociedade? Élle útil para algo o relato doutro perdedor? Nós non podemos responder esa pregunta, aínda que sexamos parte desa sociedade; o que si podemos dicir é que Marcos non a escribiu por pasar o tempo. Velaí, logo, que insistamos. A meirande parte da acción de O bebedor de rakia acontece lonxe de Galiza, se é que iso puidese importar algo, pois a universalidade de toda escrita está fóra de dúbida. Esta é a historia de Alberte e as súas circunstancias. Alberte, fillo dunha familia “desestruturada” (pai alcólico, nai escravizada e submisa, irmá maior protectora até certo punto), que no seu ambiente social non atopa poisibilidade de realización persoal nin ve futuro nin se sente apreciado (aínda que nalgún caso, por exemplo no da súa moza, Susana, o sexa) e, en vistas diso, alistarase como voluntario e marchará a unha misión humanitaria nos Balcáns. E desde aí todo é camiño descendente, na súa propia autoestima e na propia estima do mundo e de quen o compón, e ascendente no proceso de destrución dunha perosnalidade deficientemente construída porque a sociedade contribuíu decisivamente en tal impedimento. Ir aos Balcáns “para axudar” significará meterse de cheo nunha guerra, coma todas fondamente inhumana, nunha guerra allea e alleizante que o fai sentirse paxaro á intemperie e sen niño, familiarizándoo cun estilo de vida no cal o único importante é a forza bruta, cun estilo de vida no cal os sentimentos interpersoais case non saben expresarse sen recorrer a ela. E, pouco e pouco, os débiles fíos que o unían “ao mundo real” iranse desfacendo, entre equívocos e indiferenzas Alberte ficará máis só ca nunca, maís indefenso ca nunca ante a vida e a traxedia. Esta é a historia de Alberte e está contada en dúas direccións que conflúen no mesmo punto, a mesma traxedia tanto para letra “normal” como para a “extraordinaria”. E coa mesma endiañada velocidade da vida, ese caos rutineiro que pouco tempo deixa á reflexión e á análise. Isto provoca que a traxedia final fique salientada mais os momentos trascendentes anteriores, eses que van marcando un antes e despois progresivo, fiquen difuminados, engulidos na vertixinosidade duns feitos que se precipitan malia a invariabilidade do escenario conflitivo externo: a guerra. O cal nos leva a aconsellar vivamente a lectura concentrada en poucas sesións, a lectura intensa; ou, no seu defecto, ir tomando notas nas que se reflictan os cambios operados. E hai que dicir tamén que a confluencia da dúas dirección está ben logarda, sendo un dos aspectos fortes da novela. Esta é a historia e esta é a novela, e queremos retomar agora o que viñamos dicindo das formas de lectura. Porque non é novela para consumo ocioso. Ese espírito do ocio precisamente mata o espírito da novela, que, polo menos na nosa opinión, está lonxe de querer ser un pasatempo máis. Para animar o lector a que faga lectura activa. Lectura activa na que, a bon seguro, non ha faltar unha análise en contraste entre a historia de Alberte e a do seu pai, de onde esguellan unha serie de implicacións filosóficas ou sociolóxicas que non son precisamente para deixar pasar. E é tamén unha maneira de conectar este discurso con outros moi distintos, por exemplo con aqueles que tematizan a influencia do medio na persoa, tanto do medio vital como do medio orixinario. Ou con aqueles que relatan como se crea/destrúe a personalidade. Por poñer un par de exemplos. Esta é a historia do bebedor de rakia, a historia de quen só na rakia (bebida alcólica de elevada graduación) atopa forzas para seguir vivindo. E tanto ten a guerra, dos Balcáns ou do día a día. E se tanto ten a guerra, tanto ten o tipo de bebida refuxio. O único que importa é que a vida está repleta de bebedores, de fracasados vitais. O único que importa é que se o sabemos e os vemos, nós somos os peores bebedores de rakia.

Crítica de Xosé Manuel Eyré publicada na Nosa Terra.