30 de abril de 2008

CRÍTICAS (II)

MARCOS, Xesús Manuel. A lúa dos Everglades. Ed. Xerais, Vigo, 2007. Os cairos dos exilios interiores. O autor domina o ritmo e mais a arquitectura do relato desde unha linguaxe evocadora.

Coa novela A lúa dos Everglades Xesús Manuel Marcos acadou o Premio de Creación Literaria Terra de Melide na convocatoria de presente ano. Á vez, o narrador courelao prosegue a súa traxectoria literaria que recibiu un forte pulo promocional cando no ano 2004 a súa peza O brindo de ouro se fixo merecedora do Premio Merlín. Porén, Xesús Manuel Marcos xa se dera a coñecer como narrador do sistema literario galego no ano 1994 co relato “Aliados solitarios”, gañador do Premio Modesto Rodríguez Figueirido do Pedrón de Ouro. Desde aquela data, e sen as urxencias que, con frecuencia, fan que se estrele máis dunha carreira literaria, Xesús Manuel Marcos foi erguendo o seu persoal edificio literario, alicerzado na boa calidade das súas tramas argumentais e nunha correcta arquitectura do relato. Aquela escolma de relatos de perdedores que nos ofreceu a súa obra Fonte de Esperante (2005 ), é unha proba da exactitude do anterior xuízo. Agora con esta novela, que tira o seu título dun dos máis grandes humidais do mundo ( os Everglades de Florida ), X.M. Marcos non abandona en realidade o relato curto, se ben é capaz de suturar as tres historias que compoñen o libro nun desenlace final froito exclusivo da súa vontade creadora, pero que en ningún intre vén esixido polo dinamismo interno de cada unha delas. En efecto, A lúa dos Everglades mestura tres historias de novo cun vencello común: os seus protagonistas están outra vez marcados polos ferróns da derrota, derrota, porén, que xa non acontece nun espazo rural e que vén provocada pola ruindade doutros membros da súa mesma especie. As liñas argumentais sitúannos pois nun triple escenario narrativo: o barrio Belgrano de Bos Aires, Madrid e Miami. Tres territorios afastados, mais destino da emigración galega. No primeiro transcorre a historia dos Quintelo, tres vellos galegos que aparecen asasinados un día na súa casa do barrio bonaerense. En Madrid un mozo escritor fai amizade cun seu veciño xubilado que vive ensumido na soidade. Finalmente na Downtown de Miami, Aurora que fuxira de moza das violacións ás que a sometía seu padrasto, é atacada por unha besta carraxenta que malla nela con brutalidade. Alí fica estarricada na beirarrúa namentres a lúa escintila por riba dos Everglades. A partires deste comezo, moi devagar e coa banda sonora dos Tamara (músicos moi relacionados coa nosa emigración) marcando o ritmo, estas tres historias de amores e rancores e aparentemente sen vencello entre elas, van converxendo ata confluír nunha única familia de emigrantes galegos espallados polo mundo e cuxas existencias, por diversas circunstancias, emprenderan diferentes camiños. A lúa dos Everglades pretende ser unha peza de suspense tecida cos fíos dos sentimentos e das emocións, mais tamén cos arames da saudade, o medo, a morte e a soidade. E sobre todo, unha homenaxe á emigración galega e unha reflexión verbo dos exilios interiores dunhas persoas obrigadas a tomaren os camiños da emigración. Novela enteiramente urbana, sen grandes heroes, con personaxes que apenas pasan á acción. Novela así mesmo fragmentaria, con mestura non só de tramas argumentais, senón tamén de puntos de vista, de estratexias narrativas e mesmo coa introdución de materiais aparentemente alleos ao desenvolvemento das historias. Non obstante, todo iso non é un atranco para que o lector sega o norte da trama e se manteña a tensión narrativa porque o autor domina o ritmo e a arquitectura do relato e ademais pretende seducir o lector cunha linguaxe cun alto valor connotativo ou evocador que fai que a súa escrita se enriqueza con insospeitados matices. Francisco Martínez Bouzas. Faro de Vigo.

25 de abril de 2008

ENCONTRO NA TERRA DE LEMOS

Salvo catástrofe, o luns, día 5 de maio, estarei nos Institutos Daviña Rei e Río Cabe de Monforte de Lemos para falar cos rapaces sobre o meu libro O BRINDO DE OURO e todo canto se tercie.

PROXECTOS E NOVAS OBRAS

Poño o punto final á versión case definitiva da primeria das catro novelas da que vou chamar Tetraloxía da Apocalipse, na que escribirei sobre a guerra (non a Guerra Civil española, senón outra tan dura ou máis que a española), a fame, a morte e a enfermidade. A primeira, sobre a guerra, está, como digo, practicamente rematada. Agora, debe repousar. Logo, volverei para darlle algún retoque. ¿Enviareina a algún concurso? ¿Haberá valor de premiala, xa que é unha novela moi, moi dura? ¿Haberá valor de publicala? Xa veremos...
Agora, as derradeiras correccións doutro proxecto a piques de rematar. E logo, agárdame un bo pilote de documentación (por riba, a maioría escrita en inglés, o que esixirá moito máis esforzo) para ler e utilizar nun novo libro de aventuras para mozos de doce a cento vinte anos, no que traballarei todo o verán. Imos alá...

18 de abril de 2008

CRÍTICAS (I)

Miseria, emigración e música dos Tamara.
Non é tan coñecido dos lectores como o Xerais ou o Blanco Amor, porén o Certame de Creación Literaria Terra de Melide, creado no 1999, vén puxando por abrir unha clareira de luz propia. A lúa dos Everglades de Xesús Manuel Marcos obtivo o galardón do sétimo certame melidense. Trátase dunha boa novela, do melloriño que a narrativa galega do ano pasado nos deixou. Alá polo verán de 2005 xurdía a noticia de que Sofía Romo, irmá de Prudencio Romo, emigrada nos USA, logo dun atraco sufría amnesia, non era quen nin de lembrar o seu propio nome e cantaba acotío cancións de Os Tamara, preciamente por elas sería como, tras moitos meses de procura, a darían atopado nunha residencia estadounidense. Caso de violencia contra os emigrantes que, desafortunadamente, non é único. Esta é a orixe, o impacto que produciu no autor. Isto e mais a conciencia do desamparo que padece a vellez nos nosos días. E velaí, logo, que os versos de cancións de Os Tamara que salfiren o discurso non obedezan a un oportuno aceno de cara á galería. E velaí, logo, que sería ben que a homenaxe do autor se vise acompañada da do lector. Outra razón para que mentásemos a noticia da aparición de Sofía Romo. Por iso e porque axuda moito a comprender a dimensión dun discurso que se desenvolve na Arxentina, en Madrid, en Miami e na Galiza. Porque a orixe non sempre é o principio, a novela comeza na Arxentina, onde unha familia de emigrantes, que fixeron fortuna mais que viven modestamente, aparece brutalmente asasinada. En Miami, outra muller é brutalmente atacada, fica amnésica e só lembra, como dixemos, cancións de Os Tamara. En Madrid, Andrés Leiro coñece ó enigmático vello Manuel Eiras. A Galiza é orixe e final, coa viaxe de Manuel Eiras e Andrés Leiro á terra péchase un argumento que ten como centro as miserias humanas. A miseria en que viven os Quintelo, ricos e sen que os cartos lles alivien a vida; e máis miserenta será aínda a súa morte. A miseria da que foxe Aurora, en Miami. A miseria existencial na que viven Andrés e Manuel, ou tamén Mariana. A miseria pezoñenta que leva a un pai a violar á súa filla… Ninguén dá fuxido, a miseria remata atrapándoos a todos, como pecado orixinal. O autor xoga moi habilmente coa converxencia das tres historias, converxencia que o lector presente, que o autor insinúa e á que administra con solvencia deica o remate, de xeito que o alto grao da intriga creada non decae e mantén o lector coas páxinas na man. Non era doado lograr esa converxencia, entre algo que avanza escasamente (o esencial que tiña que pasar en Miami ou Belgrano xa pasou) e algo que só se insinúa (o vínculo) porque constitúe o clímax final. No eixo desa converxencia, xa sabemos, a miseria humana. Alén desa converxencia, salientemos tamén a eficiencia coa que se nos achega o que pensan/pensaron, o que senten/sentiron, as personaxes, come se a comunicación se establecese directamente entre as personaxes e o lector. De xeito que a magnitude e morfoloxía da traxedia están sempre na mente. O lector vive nos ambientes creados, aspecto no que a lingua ten moito que ver, sobre todo nas páxinas arxentinas. Tampouco era doado lograr personaxes densas, nestas condicións. E o mérito de acadalo reside no mesmo feito de ter a habilidade de saber converxer as tres historias. Unha cousa explícase pola outra. Se as historias ficaran inconexas, a magnitude da traxedia veríase reducida e con ela tamén a densidade das personaxes. Todos son fíos da mesma madeixa. Andrés Leiro tamén escribe, algúns relatos seus incardínanse no discurso da novela, son relatos nos que a ficción nace da realidade (com a mesma novela) ou como a ficción se volve a cada paso máis realidade. Nese aspecto, resulta inevitábel non lembrar Os ollos de K de Riveiro Coello. A novela de Xesús Manuel Marcos non explota esta faciana, renuncia ás augas metaliterarias nas que Riveiro Coello si se mergulla. Porén, isto non é en si unha carencia de A lúa dos Everglades, senón unha opción. Unha opción que lle permite ao autor acadar a dimensión xusta da novela, e a escrita da novela está condicionada pola anécdota (perdón por esta denominación) da que nace e na que tamén vai morrer. En virtude desta opción, a novela non perde intensidade, a intriga mantense indemne, cousa que o lector agradecerá. Naturalmente, a opción contraria (enchido, heteroxéneo ou non, do discurso para acadar meirande volume) tamén era posible, mais moi dificilmente se podería manter o grao de intensidade (xa de inicio palpábel) na intriga, sempre se asomaría ao abismo do cansazo e do perigo de que o lector se decatase da estratexia. Velaí, pois, unha decisión intelixente.
Xosé M. Eyré. A Nosa Terra.

10 de abril de 2008

FEIRA DO LIBRO DE MADRID 2008

Como non adoitan, en xeral, convidarme a ir por alá, recibín con ledicia e sorpresa ser convidado a asinar na Feira do Libro de Madrid, no mes de Xuño. Por alí estarei co meu Brindo de Ouro.